زاگرس

واژه «زاگرس» یا «زاگروس» از سال های دهة پایانی حکومت قاجار، با ترجمة آثاری از نویسندگان اروپایی ، به نوشته های پارسی، راه یافت. سپس برروی نقشه های جغرافیایی در ایران نیز چاپ شد. تا آنجا که من بررسی وپژوهش نموده ام، ،شاید شاد روان «مشیرالدوله حسن پیر نیا» برای نخستین بار ، این واژه را در نوشته های پارسی خود و ازجمله در حاشیة صفحه 2کتاب« تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان »آورده ونوشته است که « اروپاییان چنین نامند ».

از نظر «ریشه شناسی» یا « اتیمولژی» به نظر نگارنده این نام باید از نام تباری از بومیان و زیستگاه های آنها گرفته  شده باشد .بیشتر نیز باید نام قوم وطایفه و تبار های زمان ماد ها باشد . نگارنده  در این باره بررسی نمودم که برای نخستین بار در کیهان فرهنگی مرداد ماه 1365 منتشر شد که فشرده ای از آن مقاله را در اینجا می آورم.

از دوره ی مادها بخش وسیعی از باختر ایران محل سکونت طوایفی از اقوام ایرانی به نام « ساگارتی » ویا« زاگروتی» بود که گاه نیز مورد حمله سپاهیان آشوری قرار می گرفتند که در باره آنها نکته هایی آمده و به مناسبت هایی از آنها نامبرده اند. این واژه با اضافه شدن «س» وحذف« ت» به صورت یک واژه یونانی در آمده در حالی که واژه ، مادی است و نام ایل و تبار وبخش باختری سرزمین ماد  بوده است.

هرودت نیز از این  قبیله های صحراگرد واز جمله «ساگارتی ها» نام می برد و می نویسد: «....ونیز قبیلة های دیگری که صحرا گردند، از این قرارند: مارن ها، داین ها، دروپیک ها، و ساگارتی ها هستند- هرودت،ترجمة دکتر هدایتی، چاپ  دانشگاه تهران »واشکانیان پس از استقرار، پادشاهی وحکمرانی خود را  در باخترایران کنونی و در بخشی از  سرزمین و محدوده « زاگرس» یا لرستان و استان کنونی ایلام  آغاز کرده وآن را« پهلو یا پهله ». نام دادند.  ازآن پس این واژه و به تدریج فراگیر شده ،ساکنان و نیز زبان آنان را « پهلوی»گفتند.

حمید ایزد پناه